Hiệp hội Du lịch Việt Nam là một tổ chức tự nguyện phi chính phủ của các doanh nghiệp, tổ chức kinh tế và công dân Việt Nam hoạt động hợp pháp trong lĩnh vực du lịch.Theo Luật Du lịch Hiệp hội Du lịch Việt Nam là tổ chức xã hội - nghề nghiệp về du lịch được thành lập và hoạt động theo qui định của pháp luật về Hội.
Hiệp hội Du lịch Việt Nam có tên giao dịch tiếng Anh là Vietnam Tourism Association (VITA) được thành lập theo Quyết định số: 18/2002/QĐ-BNV ngày 25/12/2002 của Bộ trưởng Bộ Nội vụ và có trụ sở tại Nhà K, Nhà khách La thành, số 226 phố Vạn Phúc, Quận Ba Đình, Thành phố Hà Nội. Hiệp hội Du lịch Việt Nam ra đời đánh dấu một bước phát triển quan trọng của Ngành du lịch Việt Nam.
Hiệp hội đã tiến hành Đại hội lần thứ I (ngày 09/01/2003), Đại hội lần thứ II (ngày 21/12/2005), Đại hội lần thứ III (ngày 29/12/2011) , Đại hội lần thứ IV (ngày 6/4/2017) và Đại hội lần thứ V( ngày 31/3/2022);
Tháng 3/2006 bản Điều lệ (sửa đổi) của Hiệp hội đã được Bộ Nội vụ phê duyệt và ngày 6/6/2012 Bộ Nội vụ ra Quyết định số 514/QĐ-BNV phê duyệt Điều lệ (sửa đổi, bổ sung).
Mục đích của Hiệp hội là liên kết, hợp tác, hỗ trợ nhau về kinh tế - kỹ thuật về kinh doanh dịch vụ, tạo bình ổn thị trường, nâng cao giá trị chất lượng, sản phẩm du lịch, khả năng cạnh tranh trong và ngoài nước của hội viên; đại diện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của Hội viên.
Hiệp hội Du lịch Việt Nam hoạt động trong phạm vi cả nước và ở nước ngoài theo quy định của pháp luật của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Luật Du lịch (sửa đổi) được Quốc hội ban hành ngày 19/6/2017 và Điều lệ của Hiệp hội.
Theo Luật Du lịch, Hiệp hội Du lịch Việt Nam có trách nhiệm sau đây :
- Tuân thủ pháp luật và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của hội viên;
- Tham gia xây dựng, phổ biến, giáo dục, giám sát việc thực hiện các qui định của pháp luật, chính sách về du lịch;
- Tham gia xúc tiến du lịch, đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về du lịch; đánh giá, tư vấn, thẩm định tiêu chuẩn chuyên môn, nghiệp vụ chất lượng dịch vụ cho doanh nghiệp và lao động trong ngành du lịch; Xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh cho các hội viên, huy động các nguồn lực xã hội để triển khai hoạt động du lịch theo qui định của pháp luật;
- Tổ chức triển khai việc thực hiện qui tắc đạo đức nghề nghiệp, vận động hội viên kinh doanh du lịch đảm bảo chất lượng dịch vụ;
- Phát hiện và kiến nghị với cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử lý vi phạm về pháp luật về du lịch, bảo vệ môi trường;
- Phối hợp cùng với cơ quan quản lý Nhà nước về du lịch từ Trung ương đến các địa phương để thẩm định, xếp hạng đối với các cơ sở lưu trú du lịch có nguyện vọng;
- Động viên, hướng dẫn hướng dẫn viên du lịch tham gia là thành viên của tổ chức xã hội nghề nghiệp về du lịch để đảm bảo đủ điều kiện hành nghề hướng dẫn viên theo qui định của Luật Du lịch ;
Nhiệm vụ của Hiệp hội:
- Tuyên truyền giáo dục để hội viên hiểu rõ đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và của Tổng cục Du lịch về xây dựng, phát triển ngành Du lịch Việt Nam.
- Tham gia tổ chức các hoạt động tuyên truyền, quảng bá hình ảnh đất nước, danh lam thắng cảnh, con người, truyền thống văn hoá và lịch sử của dân tộc Việt nam với bạn bè quốc tế, xúc tiến du lịch. Tham gia xây dựng chiến lược phát triển ngành Du lịch Việt Nam khi được yêu cầu.
- Đại diện cho hội viên kiến nghị với Nhà nước về những chủ trương, chính sách, biện pháp khuyến khích, tạo điều kiện phát triển ngành Du lịch và bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của hội viên, giải quyết các trường hợp, vụ việc gây thiệt hại đến quyền lợi của Ngành và của hội viên theo thẩm quyền của Hiệp hội; thực hiện nghĩa vụ đối với Nhà nước theo quy định của pháp luật.
- Động viên sự nhiệt tình và khả năng sáng tạo của hội viên; hợp tác, hỗ trợ, giúp đỡ nhau về kinh tế - kỹ thuật trong hoạt động, kinh doanh du lịch trên cơ sở trao đổi kinh nghiệm, phổ biến và ứng dụng các thành tựu khoa học và công nghệ tiên tiến; đoàn kết giúp đỡ nhau trong khó khăn.
- Hỗ trợ tư vấn cho các tổ chức và hội viên của Hiệp hội trong quá trình sắp xếp lại tổ chức; cung cấp thông tin về kinh tế, thị trường liên quan đến du lịch để hội viên tổ chức kinh doanh đạt hiệu quả và phát triển bền vững.
- Phối hợp với các tổ chức liên quan trong nước nhằm thực hiện tôn chỉ, mục đích của Hiệp hội.